|
Tweet |
Azerbaycan Devlet Tercüme Merkezi
Azerbaycan müzik ve kültür beşiği olan Şuşa’nın kadim tarihi birçok yerli ve yabancı kaynaklara, bilimsel araştırmalara yansımaktadır. Sizlere sunulan bu belgesel de Şuşa tarihini, onun kendisi kadar eski olan dini abide ve ibadethanelerini anlatıyor.
GevherAğa:–gerçek adı Gevher Nisa Beyim (Begüm);
– 3.KarabağHanı İbrahim HalilHan Cavanşir’inkızı;
– 1790 yılında Şuşa’da doğdu;
– genç yaşlarından güzelliği ve zekasıyla seçildi;
– 16 yaşının tamamında –yiğitliği ve kahramanlığıyla “Batman Kılıç” lakabını kazanmış ünlü Şeki Hanı Cefer Gulu Han Hoyski ile evlendi;
– Şeki’ye gelin gittikten bir süre sonra,1814 yılında eşinin vefatıyla ilgili yeniden Şuşa’ya döndü;
–geriye kalan hayatını ibadete, eğitime ve hayırseverliğe adar;
– mümin, eğitimci ve hayırsever emelleriyle o dönem bir tek Şuşa’da değil, tüm Karabağ bölgesinde büyük saygı kazandı.
Gevher Nisa Hanım bu çalışmaları dışında bir de Şuşa’nın dini ibadethanelerine özellikle dikkat etmiş, atalarından yadigâr kalaniki küçük caminin yerinde– kadınlar ve erkekler için ayrı salonları bulunan çift minareli,yüksek camileryaptırdı.Doğal inşaat malzemelerinden yapılmış, mihrabı,kürsü,balkon veminareleri Karabağ’a özgü eski güldestesüsüyle işlenmiş bu camiler Şuşa,tüm Karabağ mimarlık sanatı tarihinde özel konuma sahipler.
Nüfus sayısı arttıkça, Şuşa’nın farklı17mahallesinin her birinde inşa edilmiş diğer ibadethanelerden birçoğunun– Culfalar Cami, Hacı Yusifli Cami, Köçerli Cami, Mamay Cami, Merdinli Cami, Kuyuluk Camii, Saatli Cami, Seyitli Cami, Çöl Kala Camii, Hoca Mercanlı Cami, Taze Mahalle Camikalıntıları günümüze ulaşabilmiştir. Dönemin ünlü mimarı Kerbelayı Sefihan Karabaği’nin tasarladığı bu camilerin çoğunun tavan ve duvarları, sütun veminareleri o dönem Karabağ’da ünlü olan nakkaş Kerbelayı Sefereli’ye aittir.
Daha1752 yılında Şuşa’da,genellikle gençlere İslam’ın temelleri, Arapça, Kur’an tefsiri, mükemmel ezan okuma öğretilen medreseler vardı. ŞehrinHazret Ali Kahası, Hazret Abbas Şifa ocağı, Sakkahane ve Pirgah pirleri, Seyit Mirfesih Türbesi, Mir Mehdi Ağa ocağı, Kasım Ağa Ocağı adıyla bilinençok eski pir ve ocakları hele o dönem Azerbaycan’ın çeşitli bölgelerinden buraya ziyarete gelen Müslümanların kutsal mekanına dönüşmüştür.
Tarih boyunca Şuşa’da Müslümani badetgahları dışında,kadim Alban tapınaklarına da büyük saygı gösterildi. Kazancı Kilisesi, Yeşil Kilise, KaleKilisesi adıyla bilinen eski Hristiyan Alban tapınakları her zaman Azerbaycan devletince korundu.
Şuşa’nın din adamları, seyit-hocalarıyla ilgili anılarda, yazılı kaynaklarda oldukça ilginç olgulara rastlanmaktadır. Bu açıdan 1918 yılında Kafkasyaİslam Ordusuna komutanlık yapmış büyük asker, General Nuru Paşa ile, şehircamilerinden birinin hocası arasında geçmiş ünlü konuşma özellikle ilgi çekmektedir.
Söylenilene göreŞuşa’dayken,uzaktan duyulan dokunaklı ezan sesine camiegiren Nuru Paşahocayla tanıştıktan sonra ona bir avuç altınvermiş:
– Eğer benimle İstanbul’a gidecek olursan, her ayına iki bu kadaraltın veririm, – der, – İstanbul’da çok milletten insan yaşıyor, senin okuduğun bu ezanı duyan, dönüp Müslüman olur.
Nuru Paşanın bu teklifine hoca:
– Çok sağ olun, paşam. Teklifinizi memnuniyetle kabul ederdim, fakat size mahcup olmaya korkarım... – diyor.
Nuru Paşahocadan “mahcupluğun” nedenini sorunca o:
– Bana bu sesi veren Şuşa...Onun havası,suyu,toprağıdır...Onu bırakıp gidersem, sesimin aynı kalmaz.
Fakat…bütünbu güzellikler bu eskizengin tarihli medeniyet… dünyayı toprak yeni arazi tamahıyla örümcek ağı misali sarmış tarihin sayfalarına katliamlar, toplu sürgün ve soykırımlarla kazınmış işgalci “Ermeni” politikasının kölesine,kurbanına çevrildi…
...80’li yılların sonu… Çökmekte eski SSCB mekanında çıkan olaylar Bu belirleyici, keşmekeşli zaman kesiğinde Sovyetler Birliğinden çıkarak, bağımsızlığını ilan etmiş fakat daha bağımsız bir devlet olarak sağlamlaşamamış Azerbaycan… Ve bu çelişkilisosyal politik olaylar hortumunda fırsat kollayıp, geleneksel işgalcipolitikasını gerçekleştirmeyi başarmış 19.yüzyılın sonlarından başlayarak Çar Rusya’sının daha sonra Sovyet Rusya’sı ve diğer destekleyicilerinin yardımıylauyduruk sahte tarihi ve “Ermenileştirme” programıyla adımadım kadim Azerbaycan topraklarına sokulmuş Ermeni milletçi-eşkıyaçetelerinin birbirinden acımasız zalim hain saldırıları …O korkunç feci dönemler yerli halkı sürülerekkadim abideleri tapınakve ibadetgahları yıkılan mahalleleri harabeye dönüşen Şuşa …
...Yıllar geçti … Sabırlı dayanıklı Azerbaycan halkı öz topraklarına güzel Şuşa’sına kavuşacağı tarihi günü– 8 Kasım 2020’ni tam 28 yıl…ağrı-acılar sıla ve hasret dolu günlerle bekledi… Fakat pes etmedieğilmedi dünyanın çifte standart politikası önünde aciz kalmadı… Kalemi silaha mürekkebi kana çeviripkendi kaderini Kendisi yazdı… Ve... bütün ibretamiz masallarda rivayetlerde ihanet şer ve haksızlıklar adalet ve yiğitliğin karşısında diz çöktüğü zifir karanlıklar Güneş ışığında eriyip yok oluverdiği gibi Hak ve Adalet yine kazandı…
Kadim Karabağ onun muğam ve gazellerle atan kalbi Şuşa – 8 Kasım 2020’deAzerbaycan’ın muzaffer Başkomutanı İlham Aliyev’in özgür iradesi ve kahraman Ordusunun yiğitliği sonucu düşmen çiğneğinden kurtarıldı... Cebrail Fuzuli Zengilan , Gubadlı , Ağdam Kelbecer Laçın ve ... kutsal Şuşa öz Azerbaycan’ına kavuştu... Kadim şehir soluklanmaya çiçeklenmeye başladı...
Bugün sevgili Şuşa – kadim Azerbaycan medeniyeti beşiği onarılıp-düzenlenmekte uluslararası kültür etkinliklerine müzik şiir edebiyat mutfak festivallerine ev sahipliği yapmakta kadim tarihi medeniyeti esrarengiz doğa güzellikleriyle dünyayı kendisine hayran bırakmaktadır...
Azerbaycan Devlet Tercüme Merkezi
